اصول اولیه تفکیک زباله شهری

در بسیاری از کشورهای در حال توسعه، زباله­‌های جامد به درستی جمع آوری و دفع نمی‌­شوند. این موضوع می‌­تواند منجر به خطرات بهداشت عمومی همانند آلودگی آب و آلودگی هوا بشود.

بهترین تجربه بین المللی در مدیریت پسماند جامد (SWM) بر نیاز به تعبیه اصول ابتکارات مدیریت زباله جامد تاکید دارد. اصول پذیرفته شده جهانی که هم برای کشورهای توسعه یافته و هم در کشورهای در حال توسعه قابل اجرا هستند عبارتند از:

1. زباله یک منبع است. آن­چه برای یک شخص ضایعات است، منبع غنی مورد نیاز شخص دیگر است. نقطه شروع، جداسازی منبع در سطح خانوار یا شرکت با هدف کاهش حجم زباله‌­هایی است که به محل­‌های دفن زباله ختم می­‌شود.
2. پیشگیری از ایجاد زباله بهتر از تنظیم زباله است. انسان در مدیریت پسماندها مسئولیت دارد. در  واقع این موضوع به انتخاب­‌های افراد در الگوهای مصرف وابسته است. به عنوان مثال، انتخاب بین خرید بطری پلاستیکی و نوشیدن مستقیم از شیر آب، مثالی از مدیریت میزان تولید زباله می­‌باشد.
3. هیچ رویکرد مدیریتی و فناوری واحدی برای زباله‌های جامد وجود ندارد. هیچ رویکرد واحدی برای مدیریت جریان­‌های مختلف زباله با هدف دستیابی به SWM یکپارچه وجود ندارد. جریان­‌های مختلف زباله – زیست تخریب پذیر، غیرقابل تجزیه، سمی، خطرناک – نیاز به جابجایی خاص و روش­‌های یکبار مصرف کارآمد دارند.
4. همه عناصر جامعه اساساً مسئول مدیریت پسماند جامد هستند. برای یک ابتکار موثر SWM، نیاز به یک تلاش هماهنگ بین همه ذینفعان – دولت، بخش خصوصی و عمومی وجود دارد.
5. کسانی که زباله تولید می­‌کنند باید هزینه مدیریت و دفع آن را تقبل کنند. SWM را باید از حوزه خدمات عمومی دید که باید برای آن پول پرداخت شود. به همین ترتیب سایر خدمات عمومی مانند برق و آب و غیره نیز باید در نظر گرفته شوند.
6. SWM باید در چارچوب حفاظت از منابع، حفاظت از محیط زیست و بهداشت و توسعه پایدار مورد بررسی قرار گیرد. SWM باید از منظر چند رشته‌ با بهره­‌گیری از دانش‌­های متنوعی که حوزه‌های مختلف مهندسی، اقتصاد، جامعه‌شناسی، علوم زیستی و مدیریت محیط زیست را در بر می‌گیرد، مورد بررسی قرار گیرد.

برنامه های SWM باید شرایط فیزیکی و اجتماعی-اقتصادی جوامع مربوطه را در نظر بگیرد و باید بر اساس نیازهای خاص جوامع طراحی شود. SWM باید یک رویکرد مرتبط با محل را در تلاش SWM خود اتخاذ کند که پاسخگوی نیازهای جوامع باشد. هر جامعه‌­ای باید رویکرد منحصر به فرد خود را ایجاد کند که باید پایدار و قابل دسترس برای عموم باشد. مردم همچنین باید این واقعیت را بدانند و قدردانی کنند که: زباله‌های شهری یک خدمات عمومی است که باید برای آن هزینه پرداخت شود، همانطور که هزینه‌­های سایر خدمات عمومی مانند برق، گاز، آب و تلفن در یک فرآیند تجاری و معاملاتی پرداخت می‌شوند.

پسماندهای جامد شهری به موضوعی جدی تبدیل شده است که سلامت انسان و محیط زیست را در سراسر جهان تحت تأثیر قرار می­‌دهد. برخلاف گذشته، زباله های جامد شهری این روزها به سرعت در نتیجه افزایش شهرنشینی، رشد جمعیت، تغییر در شیوه زندگی و اختراعات جدید مواد تولید می‌­شوند. افزایش مستمر میزان و تنوع زباله‌های جامد شهری مانع اصلی کیفیت زندگی و توسعه شهری است. بنابراین، مدیریت پسماند جامد می­‌تواند به عنوان کلیدی برای توسعه پایدار موفق، به ویژه در کشورهای کم درآمد و با درآمد متوسط ​​پایین عمل کند.

سوء استفاده از جریان های زباله منجر به اثرات زیست محیطی مختلفی مانند آلودگی هوا، انتشار گازهای گلخانه ای (GHG) و آلودگی سطحی و زیرسطحی می­‌شود. GHG ساطع شده از مدیریت پسماند جامد معادل 1.6 میلیارد تن معادل دی اکسید کربن (CO2 eq) برآورد شده است. این رقم 5 درصد از انتشار گازهای گلخانه‌­ای جهانی را تشکیل می­‌دهد و انتظار می­‌رود تا سال 2050 تا 62.5 درصد افزایش یابد، مگر اینکه مدیریت پسماند جامد بهبود یابد.

تولید زباله پیامد اجتناب ناپذیر مصرف گرایی است. همانطور که هزینه های دفع زباله افزایش می یابد (به دلیل افزایش مالیات دفن زباله، افزایش هزینه های سوخت مرتبط با حمل و نقل زباله و قوانین زیست محیطی سختگیرانه فزاینده)، زباله ها به طور فعال در منبع مدیریت می شوند.

جداسازی از منبع زباله، فرض اساسی برای اطمینان از بازیافت زباله است. این­که آیا کل فرآیند بازیافت و کاهش زباله می‌­تواند به طور موثر انجام شود بستگی به جداسازی منبع زباله دارد. شفاف سازی مکانیسم محرک رفتار تفکیک زباله نقش مهمی در هدایت موثر رفتار تفکیک زباله ساکنان شهری و دستیابی به بازیافت زباله دارد. در این مطالعه، از تحلیل کیفی برای کشف مکانیسم محرک رفتار جداسازی زباله استفاده شده است. عوامل محرک اصلی رفتار تفکیک زباله ساکنان شهری روشن شده است. بر این اساس، یک مدل نظری برای مکانیسم محرک رفتار جداسازی زباله در این مطالعه ساخته شد. ده دسته اصلی از عوامل ارائه شده است، یعنی جهت گیری ارزش، شناخت جدایی، تمرکز نظارتی، ترجیحات برای راحتی، درک توانمندسازی جدایی، خط مشی و استانداردها، محصولات و امکانات، هنجارهای گروه، قابلیت اعتماد پیوندها و متغیرهای جمعیت شناسی اجتماعی. علاوه بر این موارد، چهار ساختار رابطه معمولی پیشنهاد شد. در نهایت، پیشنهادات سیاست مداخله برای هدایت موثر رفتار تفکیک زباله ساکنان شهری ارائه شد.

اصول مدیریت پایدار پسماند

رشد جمعیت و خانوار در هر شهری فشار فزاینده ای بر مدیریت زباله در آن شهر وارد می­‌کند. در نتیجه، امروزه نیاز به مدیریت فعال جریان زباله در شهرهای مختلف هرگز مهم­تر از این نبوده است.

مدیریت پایدار پسماند را می­‌توان به طور فعال از طریق فرآیند برنامه‌­ریزی به روش­‌های زیر مورد توجه قرار داد:

• کاهش میزان مصالح مورد نیاز ساختمان
• کاهش میزان زباله های تولیدی
• مدیریت پسماندهای ساختمانی و تخریب
• مشخصات مواد (به عنوان مثال استفاده از مواد بازیافتی و بازیافتی)
• تامین فضا/امکانات بازیافت

چهارچوب یا رویکرد پذیرفته شده ملی برای دستیابی به کاهش تولید زباله و مدیریت پایدار زباله، سلسله مراتب زباله نامیده می­‌شود.

سلسله مراتب زباله

سلسله‌مراتب زباله چهارچوبی را ارائه می‌کند که در آن گزینه‌های مدیریت زباله به ترتیب اولویت تعیین می‌شوند تا هنگام ارزیابی نحوه برخورد با ضایعات، انتخاب صحیح انجام شود. در سلسله مراتب، پیشگیری از تولید ضایعات بیش از حد و کمترین میزان دفع آن اولویت است.

این سلسله مراتب برای همه جریان‌های زباله و نه فقط آن‌هایی که مستقیماً تحت تأثیر این راهنما هستند، اعمال می‌شود.

کاهش ضایعات

با جلوگیری از تولید زباله بیش از حد، می­‌توان در هزینه‌­های جمع آوری، تصفیه یا دفع زباله صرفه جویی کرد. همچنین می‌­توان اثرات زیست محیطی و هزینه­‌های استخراج بیشتر مواد خام، تولید و استفاده را کاهش داد. این موضوع زمانی اهمیت بیشتری پیدا می­‌کند که هزینه­‌های واقعی زباله در نظر گرفته شود، چرا که هزینه واقعی زباله فقط هزینه دفع آن نیست؛ بلکه شامل هزینه­‌های زیر نیز می‌­شود.

• هزینه خرید مواد/منابع
• هزینه­‌های جابجایی / پردازش / نگهداری
• زمان مدیریت
• درآمد از دست رفته
• هر گونه بدهی احتمالی
• استفاده مجدد از مواد

استفاده مجدد از محصولات و مواد برای همان هدف (یا جایگزین) اولویت بعدی است. قبل از استفاده مجدد از یک ماده، باید کیفیت آن را ارزیابی کرد، زیرا ممکن است قبل از اینکه محصول به استاندارد مورد نیاز برسد، تعمیرات یا اضافات جزئی لازم باشد. این موارد ممکن است به عنوان مثال شامل نگهداری مواد بلااستفاده برای یک پروژه ساختمانی برای استفاده در پروژه بعدی باشد.

بازیافت و کمپوست سازی

بازیافت شامل جمع آوری، جداسازی و پردازش ضایعات برای تولید محصولات جدید است، به عنوان مثال روزنامه‌­ها به طور منظم بازیافت می­‌شوند یا برای ساخت روزنامه‌های جدید یا عایق‌­های سازگار با محیط زیست خانه استفاده می­‌شوند. کمپوست کردن همان فرآیند بازیافت است اما با ضایعات آلی انجام می­‌گیرد، به عنوان مثال استفاده از ضایعات غذایی کمپوست شده که برای تولید کودهای کشاورزی جدید کاربرد دارند.

فرآیندهای بازیافت و کمپوست معمولاً به مقداری انرژی نیاز دارند تا خوب کار کنند. با این حال، انرژی و هزینه برای تولید محصولات جدید از ابتدا معمولاً بسیار بیشتر است. مقرون به صرفه بودن بازیافت/کمپوست سازی به عواملی مانند کیفیت جریان زباله، فواصل حمل و نقل درگیر و قیمت بازار مواد بازیافتی بستگی دارد که می تواند به طور قابل توجهی در نوسان باشد. هدف باید بازیافت زباله های ساختمانی تا حد امکان نزدیک به منبع آن‌ها باشد زیرا معمولاً برای حمل و نقل سنگین و حجیم هستند.

بازیابی انرژی

انرژی حاصل از سوزاندن زباله بخشی از انرژی را از جریان زباله بازیابی می کند. با این حال، معمولاً این مقدار بسیار کمتر از بازیافت/کمپوست کردن، استفاده مجدد یا کاهش ضایعات تولید شده در وهله اول می­باشد.

دفع و دفن زباله

دفع آخرین گزینه در سلسله مراتب زباله است و بنابراین هدف منحرف کردن زباله از این مقصد نهایی است. تنها محل دفن زباله در مناطق مشخص شده در شهر زباله‌ها را می‌پذیرند و هرکدام فقط تا سال مشخصی اجازه ادامه دریافت زباله را دارند.

اصل مجاورت

حمل و نقل زباله می‌تواند اثرات زیست‌محیطی و مزاحم قابل توجهی به همراه هزینه اضافی ناخواسته داشته باشد. بنابراین، اصل مجاورت، پردازش، بازیافت، استفاده مجدد یا دفع زباله را تا حد امکان نزدیک به نقطه تولید آن تشویق می‌کند.

مزایای مدیریت پایدار پسماند

مدیریت پایدار پسماند مزایای زیادی را به همراه دارد:

• کاهش هزینه های دفع زباله (به ویژه مالیات دفن زباله و مصالح ساختمانی).
• کاهش فشار روی منابع محدود، مانند دانه‌های بکر.
• کاهش انتشار گازهای گلخانه ای ناشی از دفن زباله و سوزاندن.
• کاهش مصرف انرژی ناشی از فرآیند تولید.
• افزایش بهره وری اقتصادی
• کاهش نیاز به ظرفیت اضافی دفن زباله
• کاهش مزاحمت ایجاد شده توسط بو و نفوذ بصری از محل های دفن زباله.
• بهبود گزارش‌دهی شرکتی و اعتبار سبز برای تجارت.

تمرین معمولی بازیافت

A – کالاهای سفید و قراضه

B – منسوجات

C- یک خانواده متوسط ​​در هر هفته 15 کیلوگرم زباله را به محل دفن زباله می‌­فرستند

D – مبلمان

E – کاغذ و مقوا

F – زباله های آشپزخانه

G – زباله باغ و گیاهان

تمرین خوب و دقیق‌­تر

A – کالاهای سفید و قراضه

B – منسوجات

C – مبلمان

D – کاغذ و مقوا

E – خرید غذا با بسته بندی کم/بدون بسته بندی

F – همه زباله های آشپزخانه و باغ (به غیر از گوشت، استخوان و غیره) در سطل کمپوست یا کرم – 30 درصد از حجم کل زباله قرار می­‌گیرند.

برای تفکیک زباله‌­ها چه کنیم؟

بسیاری از افراد تفکیک زباله در منزل را کار سخت و وقت گیری می‌­دانند و به همین دلیل هم همیشه می­‌گویند که فرصت کافی برای انجام این کار را ندارند.  این در حالیست که تفکیک زباله­‌ها کار بسیار ساده و آسانی است که پیامد اصلی آن کمک به صرفه جویی در منابع با ارزش و حفظ محیط زیست می‌­باشد. شاید این کار در وهله اول سخت به نظر برسد، ولی اولین قدم برای انجام این کار این است که حداقل دو کیسه زباله مخصوص زباله های خشک و تر تهیه کنیم و همه زباله‌­ها را در یک کیسه زباله واحد نریزیم:

• جدا کردن زباله­‌های تر: به طور کلی زباله­‌های تر شامل زباله‌­هایی همچون پسماندهای انواع غذا، میوه­‌ها و خوراکی­‌ها هستند و می­‌توانند به کود یا کمپوست تبدیل شوند که فایده زیادی برای انواع گیاهان دارند.
• جدا کردن مواد قابل بازیافت از دیگر زباله‌­ها: شیشه، کاغذ و انواع فلزات از مهم­ترین مواد قابل بازیافت به حساب می‌­آیند. در واقع این زباله‌­ها جزء دسته زباله­‌های خشک هستند و شامل مواد پلاستیکی، کاغذی، شیشه‌­ای و یا مواردی از این دست هستند. این دسته از مواد اگر به خوبی از زباله­‌های تر جدا شوند، می­‌توانند دوباره مورد استفاده قرار بگیرند.

به طور کلی جداسازی زباله‌­های تر از زباله­‌های خشک، کار آسان و ساده‌­ای است که کمک زیادی به صنعت بازیافت می­‌کند. شما با انجام همین قسمت مهم، در واقع نقش خود را در مهم­ترین اصل بازیافت، یعنی تفکیک ایفا می‌­کنید.

• جدا کردن زباله‌­های خطرناک: زباله­‌های خطرناک شامل زباله­‌ها و پسماندهای بیمارستانی و یا پسماند باتری­‌ها و وسایل الکتریکی ­می­‌باشند و باید کاملا در دسته‌­ای جدا از زباله­‌های تر و زباله‌­های خشک قرار بگیرند. در واقع اگر در فرآیند دفع این دسته از زباله­‌ها، اصول ایمنی به خوبی رعایت نشود، این زباله‌­ها خطرات زیادی برای محیط زیست به دنبال خواهند داشت.

سه فایده مهم بازیافت زباله­‌ها برای محیط زیست

1. صرفه جویی در مصرف منابع طبیعی: با بازیافت زباله­‌ها، به جای تولید محصولات جدید و صرف انرژی برای تولید مواد خام از نو، از مواد بازیافتی استفاده می‌­کنیم.
2. صرفه جویی در مصرف انرژی: هرچند که برای بازیافت انواع زباله‌­ها هم باید انرژی صرف شود، ولی انرژی لازم برای این کار از انرژی لازم برای تولید محصولات جدید از مواد خام بسیار کمتر است. به عنوان مثال تولید انواع فلزات، مثل آلومینیوم از آلومینیوم بازیافت شده نسبت به تولید آلومینیوم از سنگ معدن آن، 90 درصد به انرژی کمتری نیاز دارد.
3. نیاز به فضای کمتر برای دفن زباله‌­ها: با بازیافت زباله‌­ها، دیگر به فضای زیادی برای دفن زباله­‌ها نیاز نیست، چرا که قرار است بار دیگر، زباله‌­ها مورد استفاده قرار بگیرند.