تفکیک، مهم ترین اصل بازیافت

منابعی که طبیعت در اختیار ما قرار می­‌دهد متناهی است و با این حال هر ساله، بشر مواد خام بیشتری از آن­چه زمین می­‌تواند در همان بازه زمانی “تولید” کند، مصرف می‌کند. به همین دلیل هم به منظور کاهش پایدار مصرف مواد خام و انتشار گازهای CO2 مخرب آب و هوا، جداسازی زباله یک جزء مهم در زندگی روزمره است. تنها در صورتی که بسته بندی استفاده شده هر محصولی، جدا از دیگر انواع زباله‌­های باقیمانده دور ریخته شود، بازیافت بسته بندی – یعنی استفاده مجدد از بسته بندی استفاده شده – می­‌تواند کارساز باشد و به عنوان مثال، در این حالت می‌­توان بسته بندی جدید را از مواد بازیافتی تولید کرد.

هر روزه به میزان زباله‌های تولید شده توسط جوامع بشری در جهان افزوده می‌شود. همین امر موجب آلوده شدن محیط زیست شده و می‌­تواند منابع طبیعی را آلوده کند. توزیع خودسرانه زباله بدون در نظر گرفتن فواید بازیافت و پسماند بازیافتی، باعث از بین رفتن منابع طبیعی و افزایش آلودگی‌های مختلف در محیط زیست می‌شود. تفکیک زباله شاید تنها راه حلی باشد که می‌تواند کمی به بهبود این وضعیت کمک کند. فواید بازیافت زباله‌ می‌تواند به میزان زیادی بر استفاده دوباره از زباله‌ و چرخه بهبود شرایط محیط زیست تاثیر گذارد. در دنیای امروز هزاران ماده شیمیایی و مواد با خواص و عملکردهای متنوع ساخته و برای کاربردهای تجاری و روزمره استفاده می‌شوند که ممکن است سرنوشت نهایی آن­‌ها در محیط زیست مشخص نباشد. این مواد در طول ساخت و استفاده، اغلب از مسیرهای مختلف در هوا، آب و زمین به محیط زیست تخلیه می­‌شوند. به همین دلیل، ایجاد مقادیر عظیمی از مواد زائد جامد از هر نوع و دفع موثر آن، مشکلات بی‌شماری را ایجاد کرده است که نیازمند پیشرفت‌های تکنولوژیکی است. بسیاری از این مواد به آرامی تجزیه می‌­شوند و اثرات سمی روی گیاهان و حیوانات می­‌گذارند و در نتیجه باعث تخریب محیطی در مقیاس بزرگ می‌­شوند. امروزه آلودگی توسط اقلام پلاستیکی رها شده نیز موضوعی بسیار نگران کننده است. پساب‌های صنعتی مرتبط با تولید مواد شیمیایی آلی حجم زیادی دارند و به طور مشخص دارای غلظت‌هایی از چند پی‌پی‌ام تا هزاران پی‌پی‌ام هستند. تجزیه زیستی چنین آلاینده‌های محلولی، مورد توجه بخش‌های مختلف است. انتشار ترکیبات آلی فرار (VOCs) از منابع مختلف نیز اثرات مضری بر کیفیت هوایی که تنفس می‌کنیم و پدیده‌های محیطی دارد. تجزیه زیستی، هوازی یا بی‌هوازی، می‌تواند رویکردی برای جدا کردن مولکول‌های بزرگ از طریق مجموعه‌ای از مراحل وارد شدن به مولکول‌های کوچک‌تر از طریق مواد شیمیایی و مواد مختلف باشد. به همین دلیل برخی از آن­‌ها را می‌توان به عنوان استراتژی کاهش آلودگی و منبع انرژی از طریق تولید بیوگاز ارزش‌گذاری کرد.

پلاستیک ها به طور همزمان هم پدیده­ای فاجعه‌­آمیز و هم پدیده­ای مفید هستند. طبق آمار متوسط سالانه بیش از 230 میلیون تن پلاستیک تولید می­‌شود. پلاستیک‌ها در همه جنبه‌های زندگی استفاده می‌شوند و عایق‌های بهتر و بسته‌بندی­‌های سبک‌تر را ارائه می‌دهند. پلاستیک در اتومبیل‌ها، هواپیماها، راه‌آهن‌ها، تلفن‌ها، رایانه‌ها، دستگاه‌های پزشکی و غیره یافت می‌شود، اما دفع مناسب آن اغلب به درستی انجام نمی‌شود. به همین دلیل هم از یک سو، زباله‌های پلاستیکی و دفع آن یک موضوع بحث‌برانگیز در سطح جهانی است، در حالی که از سوی دیگر، می‌تواند به کاهش ردپای کربن و گازهای گلخانه‌­ای کمک نیز بکند. بسیاری از کشورهای پیشرو اروپایی بیش از 80 درصد از پلاستیک های استفاده شده خود را با اتخاذ یک استراتژی مدیریت زباله و منابع یکپارچه برای رسیدگی به هر جریان زباله با بهترین گزینه ها بازیابی و بازیافت می کنند. دسته بندی و جداسازی پلاستیک، بازیافت، پلیمریزاسیون، ترک خوردگی و تولید سوخت برخی از استراتژی­‌های مورد استفاده برای کاهش آلودگی پلاستیک هستند. توسعه بیوپلیمرها نیز در این زمینه به شدت دنبال می­‌شود. به نظر می‌­رسد تجزیه بیولوژیکی پلاستیک توسط میکروارگانیسم­‌ها و آنزیم­‌ها موثرترین فرآیند باشد.

اقتصاد دایره ای یک کلمه مرسوم است که شامل رسیدن به حلقه بسته در همه صنایع است. این امر در مورد بخش مدیریت پسماند نیز صدق می­‌کند، جایی که مقررات و دستورالعمل‌­های جدیدی صادر شده است. با این حال، با توجه به نقاط عطف، لازم نیست با پایداری اقتصادی یا حتی زیست محیطی مطابقت داشته باشد. بنابراین ارزیابی سیستم مدیریت پسماند با استفاده از این معیارها و ارائه اظهارات حمایتی یا متناقض بیش از پیش ضروری است. رویکردهای گوناگونی در کشورهای مختلف برای چنین ارزیابی پیچیده‌­ای پیشنهاد شده است. این رویکردها از مدل‌های برنامه‌ریزی ریاضی و استراتژی­‌های چند هدفه برای پیشنهاد تعداد و مکان‌های مناسب برای تأسیسات تصفیه زباله و پیش تصفیه استفاده می‌کنند.

چالش کلیدی که شهرهای شهری در اکثر اقتصادهای در حال توسعه و در حال گذار با آن مواجه هستند، مدیریت زباله جامد شهری (MSW) است. جداسازی زباله یک جزء حیاتی برای مدیریت بازیافت موفق از نظر افزایش کیفیت مواد قابل بازیافت، کاهش MSW و بهینه سازی سوزاندن است.

تنظیم سیاست بزرگ­ترین عامل تعیین کننده نگرش در بین محرک‌­های خارجی است، در حالی که آگاهی از پیامد این کارها، قوی­‌ترین رابطه را با نگرش در بین محرک های داخلی به دنبال خواهد داشت. شرایط تسهیل کننده، هنجارهای ذهنی و هنجارهای اخلاقی همگی پیش بینی کننده های مهم نگرش هستند. در نتیجه، افزایش نگرش مثبت منجر به ارتقای سبک زندگی تفکیک زباله می شود. با استفاده مجدد از زباله‌های مختلف توسط بازیافت کردن آن­‌ها، شاید به مرور بتوانیم هدف از تفکیک زباله‌ها را درک کنیم. محیط زیست افراد ما تحت تاثیر این امر می‌تواند تغییرات اساسی کند و زندگی‌مان به عنوان گونه انسانی بر روی زمین دوام بیشتری داشته باشد.

جداسازی زباله‌ها می‌تواند به چرخه بازیافت زباله‌­ها کمک شایان و قابل توجهی کند و به همین دلیل هم نیاز است تا هر فرد تفکیک زباله خشک و تر را جدی‌تر بگیرد.

 جداسازی زباله‌های خشک و تر

امروزه در بیشتر کشورهای پیشرفته جهان، تفکیک زباله‌های خشک و تر امر بسیار مهمی است و شهروندان ملزم به رعایت آن هستند. در شهرهای مدرن برای زباله‌های خشک و تر به تفکیک سطل‌های جداگانه تعبیه می‌شود تا پسماندهای بازیافتی به راحتی شناسایی شوند و در چرخه بازیافت دوباره مورد استفاده قرار گیرند.

بیشتر جوامعی که از کمبود منابع طبیعی رنج می‌برند، بازیافت زباله‌ها را راه حلی برای تولید با سود بیشتر می‌دانند.  این جوامع درواقع زباله­‌ها را به عنوان منابع اصلی در چرخه ساخت و تولید استفاده می‌­کنند. به همین دلیل در قوانین این کشورها تفکیک زباله و دسته‌بندی پسماندهای بازیافتی امری اجباری است و حتی رعایت نکردن آن جریمه و مجازات­‌های مختلفی را برای شهروندان در پی خواهد داشت.
پسماندهای تولیدی در هر منزل می‌تواند به سه دسته تقسیم شوند. زباله‌های خشک و تر به عنوان دو دسته از پسماند بازیافتی شناخته می‌شوند و بخش دیگر مربوط به زباله‌های خطرناک است.

بسیاری از توزیع کنندگان انواع کالاهای مختلف، تأثیر مثبت بالقوه بازیافت بسته بندی را برای محیط زیست و آب و هوا تشخیص داده‌­اند و به همین دلیل هم در حال حاضر به مصرف کنندگان نهایی در مورد جداسازی صحیح زباله ها آموزش می­‌دهند. علاوه بر این، اگر شما تولیدکننده محصولات مختلف هستید، می‌توانید مستقیماً مصرف‌کنندگان نهایی را برای جداسازی صحیح زباله‌های بسته‌بندی با دستورالعمل‌های جداسازی روی بسته‌بندی کالاهای تولیدی خود راهنمایی کنید.

نکته اصلی بازیافت، جداسازی پاک زباله توسط شهروندان است. به این ترتیب آن‌ها سهم قابل توجهی در بازیافت دارند. به همین دلیل هم هر دولتی موظف است تا برای شهروندان خود، با مهیا کردن زمینه‌­هایی، در تفکیک زباله به آن‌­ها کمک کند. زباله های جدا شده توسط شهروندان جدا باقی می‌­مانند و توسط سیستم‌­های دوگانه به نمایندگی از صنعت و تجارت جمع­‌آوری، دسته بندی و بازیافت می‌شوند.

زباله‌‌های خشک

 زباله‌های خشک دارای دسته بندی­‌های بسیار متنوعی هستند. بیشتر زباله‌های تولیدی در منزل در دسته زباله‌های خشک قرار می‌گیرند. بیشتر پسماندهای بازیافتی در این دسته‌بندی می‌توانند دو مرتبه در چرخه تولید قرار گرفته و بازیافت شوند. زباله‌های خشک شامل موارد زیر می‌شوند:

• کاغذ و مقوا: انواع کتاب، روزنامه، مجله، عکس، دستمال کاغذی، جعبه شیرینی، کفش و لباس،‏ بسته‌های کاغذی شیر و آب‌میوه، شانه تخم‌مرغ و …
• پلاستیک: انواع ظروف پلاستیکی، روکش‏‌ها و کیسه ‌های پلاستیکی، هر نوع وسیله پلاستیکی و انواع ابر و اسفنج
• فلزات: انواع قوطی‌های فلزی، کنسرو، رب، وسایل فلزی آشپزخانه، انواع وسایل از جنس مس، چدن، آهن و فویل‌‏های آلومینیومی، شیرآلات، لوله‏‌ها و توری‏‌های فلزی
• شیشه: انواع ظروف شیشه‌‏ای، چینی، بلور، لامپ‌‏های ساده و فلورسنت، آینه، سرامیک و …
• منسوجات و چرم: انواع وسایل پارچه ‌ای، کیف و کفش‌های از جنس پارچه و چرم، انواع لباس‏‌های کهنه و پارچه‌های مستعمل، البسه و وسایل چرمی
• چوب: انواع جعبه‏‌های چوبی، شاخه‌­های درختان مختلف، مبل، ‏میز، وسایل چوبی آشپزخانه و …
• لوازم الکتریکی و الکترونیکی:  انواع سیم و کابل، پریز، انواع باطری، سی‌دی، نوار کاست، تلفن، ماشین حساب، ساعت، تلویزیون، لوازم کامپیوتر، چراغ قوه و انواع وسایل برقی

زباله‌های تر

به طور کلی زباله‌های تر بیشتر شامل پسماندهای غذایی می‌شود. مانند برنج، خورش، گوشت، مرغ، ماهی، روغن‏‌های خوراکی سوخته و فاسد شده.

انواع میوه و سبزی نیز در این دسته‌بندی قرار می‌گیرند چه قابل استفاده باشند و چه فاسد یا منجمد شده باشند. به طور کلی زمانی که در مورد تفکیک زباله صحبت به میان می‌­آید، به طور قطع توجهی به تاریخ مصرف مواد نداریم.

به صورت معمول از زباله‌های تر می‌توان به عنوان پسماند بازیافتی در تولید انواع کود استفاده کرد. به همین دلیل هم باید توجه داشت چنانچه زباله‌های تر با زباله‌های خشک و سایر انواع زباله مخلوط باشند، کیفیت کود تولید شده مناسب نخواهد بود و به همین دلیل هم می‌تواند به بهداشت محیط زیست آسیب وارد کند.

زباله‌های خطرناک

جدا از زباله‌های خشک و تر بخشی از زباله‌ها در دسته زباله‌های خطرناک قرار می‌گیرند. همان طور که از نام این دسته‌بندی نیز کاملا مشخص است، موادی که در این نوع گروه از زباله‌­ها قرار می‌گیرند، شامل مواد خطرناک زیاد می‌شوند. در کل به موادی که باعث بروز انواع میکروب و باکتری‌های مختلف شوند خطرناک گفته می‌شود.

همچنین، زباله‌هایی نیز که در معرض نور و حرارت می‌توانند گازهای مضر و خطرناک تولید کنند، یا قابل اشتعال باشند در دسته زباله‌های خطرناک قرار می‌گیرند.

تفکیک در مدیریت پسماند چیست؟

جداسازی از منبع که توسط شهروندان فردی انجام می‌شود که روزنامه‌ها، بطری‌ها، قوطی‌ها و زباله‌ها را جداگانه جمع‌آوری کرده و برای جمع‌آوری در مکان‌های از پیش تعیین شده قرار می‌دهند. بسیاری از جوامع اجازه «ترکیب» مواد غیرقابل بازیافت (شیشه، فلز و پلاستیک) را می دهند.

بازیافت پسماند بازیافتی

هرگونه استفاده مجدد و دوباره از مواد زاید و پسماند بازیافتی را بازیافت می‌گویند. عملیات بازیافت زباله‌ها عملیات خاص و پیچیده‌ای نیست. به عنوان مثال استفاده از پسماند بازیافتی نظیر انواع پلاستیک یکی از راه‌های بازیافت و استفاده مجدد از پسماندهای بازیافتی پلاستیکی است.

برای استفاده مجدد از انواع پلاستیک، همان طور که در مقاله مهم ترین نکات در بازیافت پت شرح دادیم، بطری‌های نوشابه و سایر مواد غذایی در مرحله اول شست‌وشو و ضدعفونی می‌شوند. سپس طی عملیات خاصی تبدیل به اقلام جدید‌تری خواهند شد و در چرخه تولید مواد جدید مورد استفاده قرار می‌گیرند.

در واقع به طورکلی بازیافت شامل مراحل جمع‌آوری زباله‌ها، تفکیک زباله‌ها به صورت زباله‌های خشک و تر و جداسازی پسماند بازیافتی می‌شود. در طی این عملیات انواع پسماند بازیافتی دوباره وارد مرحله تولید می‌شوند و به عنوان نوعی متریال در چرخه تولید دوباره استفاده می‌شوند. این اتفاق از نظر اقتصادی و زیست محیطی، فواید بسیار زیادی را به دنبال خواهد داشت.

فواید بازیافت زباله

در طی سال‌های اخیر و با پیشرفته‌تر شدن جوامع مختلف در جهان، تولید انواع زباله با آمار سریعی افزایش یافت. همین امر هم باعث آلوده شدن و تخریب محیط زیست بسیاری از کشورها شد. منابع طبیعی توسط زباله‌های خشک و تر تخریب شدند و این شرایط بحرانی باعث شد تا فواید بازیافت زباله، علاوه بر صرفه‌­های اقتصادی، در زمینه حفاظت از محیط زیست نیز به امری مهم تبدیل شود.

صرف نظر از كيفيت و كميت مواد مصرفي، آن­چه موجب شد پسماند بازیافتی به يك موضوع بحراني و حاد تبديل نشود، استفادة مجدد از آن‌ها بود. استفاده از زباله‌های تر در توليد كود، جداسازي زباله‌های خشک و تفکیک زباله‌های كاغذی، پلاستيكی، شيشه‌ای، فلزات و … شروعی برای بازیافت زباله‌ها بود. استفاده مجدد از اين مواد در تولید و ساخت مواد جديد، نمونه‌هايي از فواید بازيافت زباله است. اين مواد بخش عظيمي از تركيبات زباله‌های خشک و تر را در بر مي‌گيرند.

از فواید بازیافت زباله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• استفاده مجدد از مواد مختلف و انرژی
• صرفه‌جویی در مصرف انرژی
• کاهش دفن پسماند بازیافتی و از بین نرفتن منابع طبیعی
• اشتغال‌زایی
• کاهش هزینه‌ها و ایجاد منافع اقتصادی برای کشورها و افراد
• بهبود شرایط بهداشتی
• کاهش آلودگی ناشی از حمل و تولید زباله
• صرفه‌جویی در مصرف منابع طبیعی
• بهبود کیفیت مواد اولیه

نکته‌ی آخر

    می­دانیم که تفکیک زباله در منزل کار بسیار آسانی است و نیاز به دانش، تخصص و مهارت خاصی هم ندارد.

    از فواید بازیافت زباله‌ها، می­توان به صرفه‌جویی در مصرف انرژی و کاهش آلودگی محیط زیست اشاره کرد. تفکیک زباله‌ها تنها راه حل برای بهبود وضعیت بحرانی محیط زیست است.